Dynamika migracji pierwiosnka i piecuszka wzdłuż wschodnioeuropejskiego szlaku wędrówkowego
Dynamika migracji pierwiosnka Phylloscopus collybita (Vieillot, 1817) i piecuszka Phylloscopus trochilus (Linnaeus, 1758) wzdłuż wschodnioeuropejskiego szlaku wędrówkowego.
Michał Ciach, Akademia Rolnicza w Krakowie - Wydział Leśny - Zakład Zoologii Leśnej i Łowiectwa
Praca doktorska wykonana w Zakładzie Zoologii Leśnej i Łowiectwa na Wydziale Leśnym Akademii Rolniczej w Krakowie pod kierunkiem dr hab. Grzegorza Jamrozego, prof. AR
Streszczenie Praca dotyczy wybranych aspektów dynamiki migracji piecuszka Phylloscopus trochilus i pierwiosnka Phylloscopus collybita - gatunków spokrewnionych systematycznie oraz zbliżonych morfologicznie i ekologicznie. Jej celem było zaproponowanie modelu strategii migracji współzależnej (migracji wymiennej), a także określenie wpływu czynników środowiskowych na migrację. Do analiz wykorzystano materiał pochodzący z czterech stacji obrączkowania ptaków: Bukowo-Kopań, Mierzeja Wiślana, Hel oraz Myscowa.
W pracy przedstawiono wieloletnie trendy liczebności populacji piecuszka i pierwiosnka, określono termin i dynamikę przelotu obu gatunków oraz scharakteryzowano czasowo-przestrzenną zmienność migracji. Stwierdzono obecność wieloletnich zmian dynamiki migracji oraz międzygatunkowego zróżnicowania strategii przelotu. Zweryfikowano hipotezę o wpływie relacji międzygatunkowych na dynamikę migracji.
Przelot piecuszka odbywający się na wczesnym etapie okresu migracji był wielomodalny, rozciągnięty w czasie, a jego długość nie była zależna od liczby migrujących osobników. Termin przelotu tego gatunku podlegał długofalowym zmianom, przypuszczalnie niezależnym od czynników pogodowych. Natomiast przelot pierwiosnka odbywał się później i był dwumodalny, co wynikało przypuszczalnie z różnic w terminie migracji grup wiekowo-płciowych lub podgatunków. Długość okresu przelotu tego gatunku była odwrotnie zależna od liczby migrujących osobników, a termin przelotu podlegał krótkookresowym zmianom, przypuszczalnie zależnym od czynników pogodowych lub warunków troficznych.
Między dynamikami przelotu obu gatunków zachodził ścisły związek, gdyż rozpoczęcie migracji pierwiosnka było zależne od zakończenia migracji piecuszka. Zaproponowany model migracji wymiennej (convertible migration) może być wytłumaczeniem strategii migracyjnej gatunków bliźniaczych. Zatem konkurencja może odgrywać znaczącą rolę w ewolucji strategii migracyjnych.